ΠΠρΠατρών 398/2018

Εκούσια δικαιοδοσία - ’δεια για παρένθετη μητρότητα - Προϋποθέσεις - Ανώτατο όριο ηλικίας -.

Αίτηση για την παροχή άδειας για παρένθετη μητρότητα. Διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Συνδρομή των προϋποθέσεων που προβλέπει ο νόμος. Υπέρβαση του 50ού έτους της ηλικίας που θέτει ο νόμος ως το ανώτατο όριο για τη μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων στην κυοφόρο. Κρίθηκε ότι η οικεία διάταξη πρέπει να ερμηνευθεί υπό το φως του άρθρου 5 παρ. 1 Συντ. για το δικαίωμα της αναπαραγωγής ως έκφραση της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, εφόσον στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν συντρέχουν οι κίνδυνοι, στην αποφυγή των οποίων σκοπεί η διάταξη που προβλέπει το ανώτατο όριο ηλικίας της αιτούσας.

ΑΠΟΦΑΣΗ 398/2018

ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

ΕΚΟΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

Αποτελούμενο από τους Δικαστές Γεώργιο Αντωνιάδη, Πρόεδρο Πρωτοδικών, Ελένη Τσεβά, Πρωτοδίκη-Εισηγήτρια, και Πρόδρομο Πιπερίδη, Πρωτοδίκη, και από τη Γραμματέα Αγγελική Ρουμελιώτη.

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του την 19η Ιουλίου 2018, για να δικάσει την υπόθεση:

Της αιτούσας: ..., κατοίκου Πατρών, επί της οδού ..., η οποία παραστάθηκε διά του πληρεξουσίου δικηγόρου της, Παύλου Χριστοδουλόπουλου.

Η αιτούσα ζητεί να γίνει δεκτή η από 3-7-2018 αίτησή της, που κατατέθηκε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου αυτού με αριθμό έκθεσης κατάθεσης δικογράφου 1839/3-7-2018, προσδιορίσθηκε για τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας και ενεγράφη στο οικείο πινάκιο με αριθμό 1.

Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, ο πληρεξούσιος δικηγόρος της αιτούσας ζήτησε να γίνουν δεκτά όσα αναφέρονται στα πρακτικά δημόσιας συνεδρίασης και εμπεριέχονται στις έγγραφες προτάσεις που κατέθεσε.

ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Από τις διατάξεις των άρθρων 2§1περ.β, 3αρ.8,9, 4, 13 Ν. 3305/2005 και 1458 ΑΚ συνάγεται ότι παρένθετη μητρότητα αποκαλείται η μέθοδος τεχνητής αναπαραγωγής, κατʼ εφαρμογή της οποίας μια γυναίκα κυοφορεί και γεννά (φέρουσα ή κυοφόρος), ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων ξένων προς την ίδια, για λογαριασμό άλλης γυναίκας, που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί, αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους. Το δικαίωμα στην αναπαραγωγή είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο, συνιστώντας ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (ά. 5§1Σ.). Το γενικό αυτό δικαίωμα παρέχει τη δυνατότητα αυτοκαθορισμού και αυτοδιάθεσης του ατόμου μέσα από την ελευθερία του να προγραμματίζει και να διαμορφώνει τη ζωή του σύμφωνα με τις φυσικές και ψυχοπνευματικές δυνατότητές του και τις αντιλήψεις του, και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό αναπτύσσει και ολοκληρώνει την προσωπικότητά του με την παραπάνω έννοια μέσα και από την απόκτηση απογόνων (βλ. Ε. Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, τ. ΙΙ, 2016, σελ. 3-4. της ίδιας, Τεχνητή Γονιμοποίηση και Οικογενειακό Δίκαιο, 2005, σελ. 8-9). Η μεταφορά των ξένων γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα της κυοφόρου επιτρέπεται με δικαστική άδεια, η οποία παρέχεται πριν από τη μεταφορά τους και μετά από έλεγχο ορισμένων προϋποθέσεων. Εν πρώτοις, η αιτούσα, η οποία επιθυμεί, αλλά για ιατρικούς λόγους αδυνατεί να κυοφορήσει, δεν πρέπει να έχει υπερβεί την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής, η οποία ορίζεται κατʼ αρχήν στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας της. Επιπλέον, πρέπει να διενεργηθεί ιατρική εξέταση, ως προς τους ιούς της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV1, HIV2), της ηπατίτιδας Β και C και της σύφιλης, τόσο στη γυναίκα που πρόκειται να κυοφορήσει όσο και σʼ αυτούς που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο. Η προτιθέμενη να κυοφορήσει υποβάλλεται περαιτέρω σε ενδελεχή ψυχολογική αξιολόγηση. Η συμφωνία για την κυοφορία από την φέρουσα ή κυοφόρο γυναίκα γίνεται γραπτώς και χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα, ενώ δε συνιστά αντάλλαγμα η καταβολή των δαπανών που απαιτούνται ως προς την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Η έγγραφη συμφωνία συνάπτεται κατʼ επέκταση μεταξύ των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο, της γυναίκας που θα κυοφορήσει και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη. Κατά δε το άρθρο 8 Ν. 3089/2002, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 17 Ν. 4272/2014, τα ανωτέρω εφαρμόζονται μόνον όταν η αιτούσα ή εκείνη που θα κυοφορήσει το τέκνο κατοικούν ή διαμένουν προσωρινά στην Ελλάδα (βλ. Ε. Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, ΟικΔικ, σελ. 49 επ.. της ίδιας, Τεχνητή Γονιμοποίηση, σελ. 54 επ.. Θ. Παπαχρίστου, Εγχειρίδιο Οικογενειακού Δικαίου, 2005, σελ. 211-213. Β. Περάκη, ΣΕΑΚ, τ. ΙΙ, 2013, ά. 1458 αρ.5-18).

Η αιτούσα, κάτοικος Πατρών, εκθέτει με την υπό κρίση αίτησή της, κατά την προσήκουσα εκτίμηση του δικογράφου αυτής, ότι ευρίσκεται σε ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής, αλλά αδυνατεί να αποκτήσει τέκνο, λόγω των αναλυτικώς περιγραφόμενων στην αίτηση προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει, ζητώντας να της δοθεί η άδεια, προκειμένου να γίνει μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας και δη της ..., κατοίκου Νίκαιας Αττικής, γονιμοποιημένων ωαρίων ξένων προς την τελευταία, προκειμένου αυτή να κυοφορήσει το τέκνο που η αιτούσα και ο σύζυγός της επιθυμούν να αποκτήσουν, αφού για την εν λόγω διαδικασία έχει λάβει χώρα σχετική έγγραφη, δίχως αντάλλαγμα, συμφωνία μεταξύ της ίδιας, του συζύγου της, της μέλλουσας κυοφόρου και του συζύγου αυτής.

Η ένδικη αίτηση παραδεκτώς φέρεται προς συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού, το οποίο τυγχάνει καθʼ ύλην και κατά τόπον αρμόδιο (ά. 740§1 και 799 ΚΠολΔ), προκειμένου να εκδικασθεί με την αρμόζουσα διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (ά. 739 επ. ΚΠολΔ και 121 ΕισΝΑΚ), δοθέντος ότι έχει τηρηθεί η νόμιμη προδικασία διά της νομότυπης και εμπρόθεσμης επίδοσης ακριβούς αντιγράφου της υπό κρίση αίτησης με ορισμό δικασίμου και κλήση προς εμφάνιση στη συζήτησή της στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών Πατρών (ά. 748§§2,4, 741 και 122 επ. ΚΠολΔ, βλ. την προσκομιζόμενη υπʼ αριθμόν 10.298/10-7-2018 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή στο Πρωτοδικείο Πατρών ...). Η ένδικη αίτηση τυγχάνει επιπροσθέτως νόμιμη, ερειδόμενη στις διατάξεις των άρθρων 1455, 1458 ΑΚ, 2§1περ.β, 3 αρ.8, 9, 4, 13 Ν. 3305/2005, 8 Ν. 3089/2002, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 17 Ν. 4272/2014, και 9§1 του καταρτισθέντος, από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής κατʼ εξουσιοδότηση του άρθρου 20§1 Ν. 3305/2005, Κώδικα Δεοντολογίας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Φ.Ε.Κ. Β΄ 293/7-2-2017), οπότε πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα.

Από την εκτίμηση της ένορκης κατάθεσης της μάρτυρα της αιτούσας ..., που περιέχεται στα ταυτάριθμα προς την παρούσα απόφαση πρακτικά δημόσιας συνεδρίασης, απʼ όλα τα έγγραφα, που νομίμως προσκομίζει μετʼ επικλήσεως η αιτούσα, καθώς και από τα διδάγματα της κοινής πείρας, τα οποία λαμβάνονται υπόψη και αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο (ά. 336§4 ΚΠολΔ), αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Η αιτούσα, ..., και ο σύζυγός της, ..., κάτοικοι Ελλάδας και ειδικότερα Πατρών, τέλεσαν νόμιμο θρησκευτικό γάμο την 22-9-2001. Επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο, αλλά η αιτούσα είναι για ιατρικούς λόγους αδύνατο να κυοφορήσει. Μολονότι ειδικότερα ευρίσκεται σε ηλικία φυσικής αναπαραγωγής, έχει υποστεί κάκωση ιστών της μήτρας, οφειλόμενη σε προηγηθείσες χειρουργικές επεμβάσεις, με συνέπεια να μην μπορεί να κυοφορήσει εξαιτίας κινδύνου ρήξης της μήτρας και εμφάνισης λοιπών απειλητικών μαιευτικών επιπλοκών. Είχε εξάλλου δύο αποβολές κατά τα έτη 2002 και 2006, ενώ έχει υποβληθεί και σε δύο χειρουργικές επεμβάσεις (βλ. το υπʼ αριθμόν πρωτοκόλλου 5655/6-7-2018 πιστοποιητικό του ιατρού του Π.Γ.Ν.Π. ...). Η ..., κάτοικος Ελλάδας και συγκεκριμένα Νίκαιας Αττικής, είναι οικογενειακή φίλη της αιτούσας και προσφέρεται να κυοφορήσει στη θέση αυτής, προκειμένου να βοηθήσει την τελευταία και το σύζυγό της να αποκτήσουν τέκνο. Η προαναφερθείσα προτιθέμενη να κυοφορήσει, γεννηθείσα κατά το έτος 1986, είναι έγγαμη και με το σύζυγο της, ..., έχουν αποκτήσει δύο τέκνα, γεννηθέντα στις 7-6-2008 και 14-1-2012 αντίστοιχα (βλ. την από 27-6-2018 βεβαίωση του Δήμου Ξηρομέρου Νομού Αιτωλοακαρνανίας) με φυσιολογικό τοκετό. Η αιτούσα, ο προμνημονευθείς σύζυγός της, η ... και ο σύζυγος της τελευταίας συμφώνησαν, δυνάμει του από 4-7-2018 ιδιωτικού εγγράφου, να εφαρμοσθεί η μέθοδος της παρένθετης μητρότητας για την απόκτηση τέκνου από την αιτούσα και το σύζυγό της και, ειδικότερα, να πραγματοποιηθεί η μεταφορά γονιμοποιημένων με γενετικό υλικό του συζύγου της αιτούσας ωαρίων στο σώμα της ..., ξένων προς την τελευταία, και η κυοφορία τους απʼ αυτήν ως παρένθετη μητέρα. Με το ίδιο ιδιωτικό έγγραφο συνομολογήθηκε ότι η αιτούσα και ο σύζυγός της δε θα καταβάλουν κανενός είδους αντάλλαγμα, πέραν των δαπανών της επίτευξης της εγκυμοσύνης, της κυοφορίας, του τοκετού και της λοχείας. Η προτιθέμενη να κυοφορήσει υποβλήθηκε σε ενδελεχή ψυχολογική εξέταση και δεν εμφανίζει ψυχική πάθηση (βλ. την από 3-7-2018 ιατρική γνωμάτευση του ψυχιάτρου του κέντρου υγείας Νίκαιας ...), ενώ είναι γυναικολογικά υγιής (βλ. το από 30-6-2018 ιατρικό σημείωμα του μαιευτήρα – γυναικολόγου ...), με αποτέλεσμα να δύναται να κυοφορήσει. Πληρούνται συνεπώς τόσο οι προβλεπόμενες από τον Αστικό Κώδικα προϋποθέσεις όσο και οι οριζόμενες μέσω της ρύθμισης του άρθρου 9§1 του Κώδικα Δεοντολογίας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, δοθέντος ότι, ως προς τις τελευταίες, η μέλλουσα κυοφόρος έχει αποκτήσει τουλάχιστον ένα τέκνο και δεν έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές, ενώ και η ηλικία της είναι άνω των 25 ετών και μικρότερη των 45 ετών, στοιχεία τα οποία, πέραν των σχετικών ιατρικών εξετάσεων, θεμελιώνουν την απαιτούμενη από το άρθρο 1458 ΑΚ καταλληλότητα της κυοφόρου. ʼλλωστε, τόσο αυτή όσο και η αιτούσα με το σύζυγό της υποβλήθηκαν σε ιατρική εξέταση για τους ιούς της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV1, HIV2), της ηπατίτιδας Β και C και της σύφιλης και διαγνώσθηκε ότι δεν πάσχουν απʼ αυτές (βλ. τις από 2-7-2018 ανοσολογικές εξετάσεις της ιατρού βιοπαθολόγου ..., τις από 16-7-2018 ανοσολογικές – ορολογικές εξετάσεις των ιατρών μικροβιολόγων ... και ... και τις από 16-7-2018 και 17-7-2018 ορολογικές - ανοσολογικές εξετάσεις του μικροβιολόγου-βιοπαθολόγου ... αντίστοιχα). Περαιτέρω, η αιτούσα έχει γεννηθεί κατά το έτος 1964, διανύοντας το πεντηκοστό τέταρτο έτος της ηλικίας της (βλ. αντίγραφο δελτίου ταυτότητας) και έχοντας έτσι υπερβεί το ανώτατο όριο ηλικίας που θέτει ο νόμος για τη μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων στην κυοφόρο. Σύμφωνα ωστόσο με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 3305/2005, η ρύθμιση της παρένθετης μητρότητας έχει θεσπισθεί για ιατρικούς και κοινωνικούς λόγους, δεδομένου ότι η εγκυμοσύνη και η τεκνοποιία σε προχωρημένη ηλικία συνδέονται με αυξημένους κινδύνους για την υγεία της γυναίκας και το συμφέρον του παιδιού, αλλά ως ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής της γυναίκας νοείται το πεντηκοστό πέμπτο έτος. Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπεται το δικαίωμα του ατόμου στην αναπαραγωγή ως έκφανση του δικαιώματος ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας. Μολονότι λοιπόν η 54 ετών αιτούσα αδυνατεί να κυοφορήσει, ευρίσκεται ακόμη σε φυσική ηλικία αναπαραγωγής. Επομένως, η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με τη μέθοδο της παρένθετης μητρότητας δεν εμποδίζεται στην προκείμενη περίπτωση από το γεγονός ότι η ηλικία της αιτούσας υπερβαίνει κατά τέσσερα έτη το προβλεπόμενο από τη διάταξη του άρθρου 4§1εδ.β Ν. 3305/2005 ανώτατο όριο των πενήντα ετών, διότι πρέπει, κατά τελολογική συστολή του εδαφίου β της προαναφερθείσας διάταξης, να εφαρμοσθεί εκείνη του πρώτου εδαφίου του ίδιου άρθρου, ερμηνευόμενη υπό το φως του άρθρου 5§1Σ. για το δικαίωμα στην αναπαραγωγή ως έκφραση της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, αφού δε συντρέχουν μάλιστα in concreto οι προειρημένοι κίνδυνοι, στην αποφυγή των οποίων αποσκοπεί το άρθρο 4 Ν. 3305/2005. Κατόπιν τούτων, συντρέχουν όλες οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή της προμνημονευθείσας μεθόδου ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η αιτούσα εξάλλου είχε αποκτήσει το έτος 2007 ένα θήλυ τέκνο, την ..., η οποία όμως απεβίωσε το έτος 2015 λόγω πολλαπλού υποτροπιάζοντος μεταστατικού μυελοβλαστώματος (βλ. την υπʼ αριθμόν …/2015 ληξιαρχική πράξη θανάτου της πρεσβείας της Ελλάδος στο Λονδίνο). Πρέπει επομένως η υπό κρίση αίτηση να γίνει δεκτή και ως ουσία βάσιμη και να επιτραπεί στην αιτούσα η μεταφορά στο σώμα της ... γονιμοποιημένων ωαρίων με γενετικό υλικό του συζύγου της αιτούσας, ξένων προς την κυοφόρο, προκειμένου αυτή να κυοφορήσει το τέκνο που η αιτούσα και ο σύζυγός της επιθυμούν να αποκτήσουν, όπως ειδικότερα διαλαμβάνεται στο διατακτικό της παρούσας.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Δέχεται την αίτηση.

Παρέχει την άδεια στην αιτούσα ..., κάτοικο Πατρών, να προβεί στη μεταφορά στο σώμα της ..., κατοίκου Νίκαιας Αττικής, γονιμοποιημένων ωαρίων με γενετικό υλικό του συζύγου της αιτούσας, ξένων προς την κυοφόρο, προκειμένου η τελευταία να κυοφορήσει το τέκνο που η αιτούσα και ο σύζυγός της, ..., επιθυμούν να αποκτήσουν.

Κρίθηκε, αποφασίσθηκε στην Πάτρα την …………… και δημοσιεύθηκε σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στην Πάτρα, την 27-7-2018 χωρίς την παρουσία της αιτούσας και του πληρεξουσίου δικηγόρου της.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ