ΜΠρΑθ 3351/2014

Κοιμητήρια και τάφοι - Πράγματα εκτός συναλλαγής κατ’ άρθρα 966 επ. Α.Κ. ΑΝ 582/1968 -.

Δυνατότητα απόκτησης από ιδιώτη ειδικού δικαιώματος επί ορισμένου χώρου ταφής η παραχώρηση του οποίου εκ μέρους του Δήμου [ως φορέως δημόσιας εξουσίας] αποτελεί διοικητικής φύσεως παραχώρηση χρήσεως δημοτικού πράγματος με μονομερή, εκτελεστή, διοικητική πράξη, το δε εξ αυτής απορρέον δικαίωμα πέραν του ότι διέπεται από τις ειδικές διατάξεις της διοικητικής νομοθεσίας προστατεύεται ως ενοχικό και κατά τις διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου για αυτό και δύναται να αποτελέσει αντικείμενο αναγνωριστικής αγωγής, όπως και η προσβολή αυτού, ο δε δικαιούχος του τάφου ως κάτοχος δικαιούται να ασκήσει κατά παντός τρίτου τις αγωγές περί νομής κατά δε του Δήμου η Κοινότητας τις αγωγές της μεταξύ τους συμβατικής σχέσης. Πρόκειται για ιδιόρρυθμο δικαίωμα διφυούς φύσης μετέχοντος τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού δικαίου και περιεχόμενο έχει την φυσική εξουσία κατοχής η οιονεί κατοχή του ορισμένου χώρου για την κατά τον προορισμό του χρήση ως χώρου ταφής. Δεν πρόκειται για δικαίωμα εμπράγματης φύσης, ο δε παραχωρηθείς χώρος δεν αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του δικαιούχου και δεν είναι δεκτικός μεταβάσεις με πράξεις εν ζωή η αιτία θανάτου ούτε τυγχάνουν εν γένει εφαρμογής οι διατάξεις για την κτήση και απώλεια των ιδιωτικών δικαιωμάτων [παραγραφή, χρησικτησία] η τυχόν δε καταβολή τελών χρήσεως του τάφου από μη δικαιούχο πρόσωπο κατά το νόμο και τον Κανονισμό δεν προσδίδει σε αυτό την ιδιότητα του δικαιούχου. Υποχρέωση συμμόρφωσης προς τον Κανονισμό Κοιμητηρίων. Η σύσταση και παραχώρηση οικογενειακού τάφου ενεργείται αποκλειστικά υπέρ του αιτούντος και θεωρείται τελειωμένη με την καταβολή του σχετικού τέλους και την έκδοση της σχετικής πράξης Δημάρχου το ίδιο ισχύει για την ταυτότητα του λόγου και για την αναγνώριση δικαιώματος ταφής σε οικογενειακό τάφο κατόπιν συναίνεσης των δικαιούχων. Παραδεκτή η αναγνωριστική αγωγή η οποία απορρίπτεται ως μη νόμιμη.

ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΤΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ 3351/2014

ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Αποτελούμενο από τη Δικαστή Ρηγίνα Αλεξίου, Πρωτοδίκη, την οποία όρισε η Πρόεδρος του Τριμελούς Συμβουλίου Διοίκησης, και το Γραμματέα Δημήτριο Μπασέτα.

Συνεδρίασε δημόσια, στο ακροατήριο του, την 24η.09.2013, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:

Της ενάγουσας: ..., κατοίκου Ν. Ερυθραίας Ν. Αττικής, η οποία παραστάθηκε στο Δικαστήριο μετά των πληρεξουσίων Δικηγόρων της Χαράλαμπου Κουμπέσου και Αλέξανδρου Λυκουρέζου.

Του εναγομένου: Δήμου Αθηναίων, οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού, εδρεύοντος στην Αθήνα Ν. Αττικής και νομίμως εκπροσωπούμενου από το Δήμαρχο Αθηναίων, ο οποίος παραστάθηκε στο Δικαστήριο διά του πληρεξουσίου Δικηγόρου του Στυλιανού Μπεζαντέ.

Η ενάγουσα ζητεί να γίνει δεκτή η από 28.07.2010 αγωγή της, η οποία κατατέθηκε στη γραμματεία του Δικαστηρίου τούτου, με αριθμό έκθεσης κατάθεσης 141703/9233/28.07.2010, προσδιορίστηκε, για να συζητηθεί στη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας, και γράφτηκε στο πινάκιο.

Κατά την εκφώνηση της υπόθεσης από τη σειρά του οικείου πινακίου, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι των διαδίκων ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους και ζήτησαν να γίνουν δεκτά, όσα αναφέρονται στα πρακτικά και τις έγγραφες προτάσεις των εντολέων τους.

ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Σύμφωνα με το άρθρο 966 ΑΚ, εκτός συναλλαγής πράγματα είναι « και τα προορισμένα για την εξυπηρέτηση δημοσίων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών ». Σ' αυτά περιλαμβάνονται και τα κοιμητήρια ή νεκροταφεία, τα οποία κατά το άρθρο 2 παρ. 4 του α.ν. 582/1968, σε συνδυασμό, αντίστοιχα, προς το άρθρο 968 ΑΚ και τις οικείες διατάξεις του βυζαντινορωμαϊκού δικαίου, ανήκουν κατά κυριότητα στους ιδρύσαντες αυτά και έχοντες τη διοίκηση και διαχείριση τους δήμους και κοινότητες, αποτελούν δημόσια περιουσία και δεν είναι δεκτικά κατάσχεσης, τα δε δικαιώματα ταφής και η εν γένει λειτουργία τους, η οποία εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό, ρυθμίζονται με κανονισμό, που ψηφίζεται από το οικείο δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο. Αναλυτικότερα, επί του κοιμητηρίου ή νεκροταφείου δύναται να αποκτηθεί από ιδιώτη ιδιαίτερο (ειδικό) ιδιωτικό δικαίωμα επί ορισμένου χώρου ταφής (sue proptium), η παραχώρηση του οποίου εκ μέρους του διοικούντος το νεκροταφείο δήμου ή κοινότητας αποτελεί διοικητικής φύσης παραχώρηση άδειας χρήσης δημοτικού πράγματος, η δε σχετική μονομερής (ιδρυτική δικαιώματος) πράξη της δημοτικής ή κοινοτικής αρχής αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη, το δε εξ αυτής απορρέον δικαίωμα, πέραν του ότι διέπεται από τις ειδικές διατάξεις της διοικητικής νομοθεσίας, προστατεύεται, ως ενοχικό, και κατά τις διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου, γι αυτό και δύναται να αποτελέσει αντικείμενο αναγνωριστικής αγωγής, καθώς επίσης και η υφιστάμενη προσβολή αυτού, ο δε δικαιούχος του τάφου, ως κάτοχος, δικαιούται να ασκήσει κατά παντός τρίτου τις αγωγές περί νομής, κατά δε του δήμου ή της κοινότητας τις αγωγές της μεταξύ τους συμβατικής σχέσης.

Πρόκειται, δηλαδή, για ιδιόρρυθμο δικαίωμα διφυούς φύσης, καθόσον μετέχει

τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού δικαίου και περιεχόμενο έχει τη

φυσική εξουσία κατοχής ή οιονεί κατοχής του ορισμένου χώρου για την κατά

τον προορισμό του χρήση ως χώρου ταφής. Ο δε χαρακτηρισμός του ως

εμπράγματου δικαιώματος πρέπει να αποκρουστεί, γιατί αναφέρεται σε

κοινόχρηστο πράγμα, που ανήκει στη δημόσια κτήση και δεν αναγνωρίζονται

από το δίκαιο εμπράγματα δικαιώματα πάνω σ' αυτή, αλλά μόνο το ιδιότυπο

δικαίωμα της διοικητικής κυριότητας, γιατί λείπουν όλα τα υποκειμενικά και

αντικειμενικά στοιχεία, καθώς και κάθε προϋπόθεση για την απόκτηση τέτοιου

δικαιώματος, γιατί είναι ασυμβίβαστη η συνύπαρξη κοινοχρησίας και

εμπράγματου δικαιώματος, αφού η σύσταση του τελευταίου αναιρεί τη φύση

της πρώτης. Περαιτέρω, το δικαίωμα χρήσης του τάφου, το οποίο επιβάλλει

στον δικαιούχο να συμμορφώνεται και προς τον εκάστοτε ισχύοντα κανονισμό

του κάθε νεκροταφείου, μπορεί να αναγνωρισθεί, είτε ως προσωπικό είτε ως

οικογενειακό, με την έννοια ότι, σε περίπτωση έλλειψης αντίθετης ρύθμισης

από τον κανονισμό του νεκροταφείου ή και από την οικεία σύμβαση, υφίσταται

δικαίωμα ταφής στον τάφο του προς ον η παραχώρηση, του συζύγου αυτού,

των κατ' ευθεία γραμμή ανιόντων και κατιόντων αυτού και των συζύγων

τούτων, δηλαδή, μόνο στον παραχωρησιούχο και τα λοιπά εν λόγω

περιοριστικά αναφερόμενα πρόσωπα (άρθρο 3 παρ. 3 α.ν. 582/1968).

Πάντως, ο κατά τα ανωτέρω παραχωρηθείς χώρος δεν αποτελεί περιουσιακό

στοιχείο του προς ον η παραχώρηση και δεν είναι δεκτικός οποιασδήποτε

μεταβίβασης προς τρίτους με πράξεις εν ζωή ή αιτία θανάτου ούτε και

γενικότερα τυγχάνουν εφαρμογής οι σχετικοί με την κτήση και απώλεια των

ιδιωτικών δικαιωμάτων κανόνες (λ.χ. παραγραφή, χρησικτησία), αντιδιαστελλομένης, εντεύθεν, της μεταβίβασης αυτής από τη μεταβίβαση του

δικαιώματος χρήσης του τάφου, υποκείμενο στη μονομερή και εξουσιαστική

επέμβαση του δήμου ή της κοινότητας, ως φορέα δημόσιας διοίκησης.

Εξάλλου, βάσει του άρθρου 4 παρ. 2 του Κανονισμού Λειτουργίας και

Δικαιωμάτων Χρήσεως Δημοτικών Κοιμητηρίων του Δήμου Αθηναίων, η

σύσταση και η παραχώρηση οικογενειακού τάφου ενεργείται και γίνεται μόνο

επ' ονόματι του αιτούντος αποκλειστικά, θεωρείται δε τελειωμένη από την

καταβολή του σχετικού δικαιώματος στο ταμείο του Δήμου και την έκδοση της πράξης παραχώρησης του Δημάρχου. Το ίδιο δε ισχύει, σύμφωνα με το άρθρο 6 του ιδίου Κανονισμού, για την ταυτότητα του λόγου, και προκειμένου περί της κατά τα ανωτέρω αναγνώρισης δικαιώματος ταφής σε οικογενειακό τάφο, κατόπιν της έγγραφης συναίνεσης του αρχικού δικαιούχου, ή, τούτου ελλείποντος, του συζύγου ή των κατιόντων του, και προσώπου συνδεομένου μετ' αυτού διά ορισμένου βαθμού συγγενείας (ΑΠ 100/2011, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1307/2010, ΤΝΠ Δ ΣΑ, ΑΠ 1028/1998, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑΘ 240/1980, ΝοΒ 28, σελ. 850, ΣτΕ 2110/2012, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΣτΕ 1860/2010, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΣτΕ 4035/2009, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΣτΕ 3591/2006, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, βλ. και Β.Βαθρακοκοίλη, «ΕΡΝΟΜΑΚ», τόμος Δ', εκδ. 2007, άρθρο 970, παρ. 17-19, σελ. 136 επ.). Πέραν δε τούτων, επιτρεπτώς μεν, καταρχήν, προβλέπεται, με τον προαναφερθέντα κανονισμό, για λόγους χρηστής διοίκησης, η δυνατότητα τακτοποίησης της χωρίς άδεια χρήσης τάφου ως οικογενειακού, με την εκ των υστέρων καταβολή του προβλεπομένου ανταλλάγματος και την έκδοση αρμοδίως πράξης σύστασης οικογενειακού τάφου. Καμία, όμως, διάταξη ή γενική αρχή δικαίου δεν επιβάλλει την περαιτέρω ανοχή πραγματικής κατάστασης που έχει δημιουργηθεί κατά παράβαση του νόμου, με την (έστω και επί μακρόν ακώλυτη και καλόπιστη) χρήση τάφου, χωρίς να συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις, ούτε επιβάλλει την αναγνώριση περαιτέρω δικαιώματος χρήσης τάφου ως οικογενειακού, χωρίς την έκδοση σχετικής πράξης της αρμόδιας αρχής μετά από καταβολή του προβλεπόμενου ανταλλάγματος. ʼλλωστε, είναι αδιάφορη και η επί μακρό χρόνο καταβολή των σχετικών δημοτικών τελών, η οποία δεν θεμελιώνει, κατά νόμο, δικαίωμα χρήσης του τάφου ( ΣτΕ 1802/1997, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ). Η αντίθετη εκδοχή, κατά την οποία η μακρά, ακώλυτη και καλόπιστη χρήση τάφου ως οικογενειακού, χωρίς να έχει εκδοθεί σχετική πράξη παραχώρησης, αποτελεί προστατευόμενη από το νόμο πραγματική κατάσταση, από την οποία γεννάται δικαίωμα περαιτέρω χρήσης του τάφου και αξίωση αναγνώρισης του δικαιώματος τούτου, θα συνεπαγόταν τη δημιουργία, δι' εκτάκτου χρησικτησίας, εμπραγμάτου δικαιώματος απεριόριστης διάρκειας επί του τάφου, το οποίο θα αναιρούσε τον, κατά το άρθρο 3 παρ. 2 του α.ν. 582/1958 χαρακτήρα του τάφου (οικογενειακού ή μη) ως δημοτικού πράγματος και τη ρητή πρόβλεψη του άρθρου τούτου ότι ο τάφος δεν αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του προς ον η παραχώρηση ή, προκειμένου περί οικογενειακού τάφου, των κατιόντων αυτού ( ΣτΕ 254/2009, Α' δημοσίευση ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Στην προκείμενη περίπτωση, η ενάγουσα με την κρινόμενη αγωγή της,

όπως αυτή παραδεκτά διορθώθηκε με δήλωση του πληρεξουσίου δικηγόρου

της, που περιλαμβάνεται στις νομίμως και εμπροθέσμως κατατεθείσες

έγγραφες προτάσεις του (άρθρο 224 εδ. β' ΚΠολΔ), εκθέτει ότι τυγχάνει

νόμιμη σύζυγος του ..., στον οποίο είχε παραχωρηθεί δικαίωμα χρήσης τάφου επί του υπ' αριθ. 82 του 14ου τμήματος της Β' Ζώνης Πολυτελείας, έκτασης 14,67 τ.μ., στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Ότι το εν λόγω δικαίωμα παραχωρήθηκε στον σύζυγο της από τον θείο του ... (αμφιθαλή αδελφό του πατρός του), ο οποίος με την υπ' αριθ. 29798/19.12.1968 δήλωση του ενώπιον του Συμβολαιογράφου Αθηνών ..., συγκατατέθηκε στην εν λόγω αναγνώριση δικαιώματος χρήσης του οικογενειακού του τάφου από τον ... και τα λοιπά μέλη της οικογένειας του. Ότι, εντούτοις, το έτος 1987 διαπιστώθηκε ότι δυνάμει της υπ' αριθ. 204/233335/3195/68 απόφασης του εναγομένου αναγνωρίστηκε δικαίωμα χρήσης του εν λόγω τάφου προς ταφή μόνο του συζύγου της ενάγουσας, σε σχετική δε αίτηση του τελευταίου να αναγνωρισθεί το δικαίωμα αυτό και στα λοιπά μέλη της οικογένειας του (σύζυγο και υιό), η απάντηση της αρμόδιας δημοτικής αρχής είναι επανειλημμένως μέχρι σήμερα αρνητική, παρά το γεγονός ότι ήδη από το έτος της μεταβίβασης και εφεξής εξοφλούνται τακτικά όλες οι ετήσιες εισφορές για την καθαριότητα και τη φύλαξη του εν λόγω κτίσματος. Βάσει δε των προεκτεθέντων, η ενάγουσα, κατά τη δέουσα εκτίμηση του αγωγικού της δικογράφου και ορθή νοηματική απόδοση του περιεχομένου του, ζητεί να αναγνωρισθεί το πλήρες και αποκλειστικό δικαίωμα ταφής της ιδίας και του υιού της στον προαναφερθέντα τάφο, αξίας περί τις 40.665 ευρώ, με την καταβολή του υπολοίπου 25% αυτής (της αξίας) κατά την ημερομηνία κτίσης του εν λόγω δικαιώματος, ήτοι του ποσού των 21,14 ευρώ, καθώς και να καταδικασθεί ο εναγόμενος στην καταβολή της δικαστικής τους δαπάνης. Με αυτό το περιεχόμενο και αιτήματα η κρινόμενη αγωγή, για το αναγνωριστικό αίτημα της οποίας δεν απαιτείται η καταβολή του προσήκοντος τέλους δικαστικού ενσήμου με τις ανάλογες υπέρ τρίτων προσαυξήσεις (άρθρα 72 παρ. 14 και 77 Ν. 3994/2011), αρμοδίως ( ά. 1 περ. α', 7, 8, 9 εδ. α', β', γ', δ', 10, 14 και 25 παρ. 2 ΚΠολΔ) εισάγεται προς συζήτηση ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, κατά την προκείμενη τακτική διαδικασία ( ά. 215 επ. ΚΠολΔ ), είναι δε επαρκώς ορισμένη, εφόσον περιέχει όλα τα αναγκαία για το παραδεκτό του δικογράφου της στοιχεία, σύμφωνα με τα ά. 216 παρ. 1, 117, 118 ΚΠολΔ, απορριπτόμενου του σχετικού αντίθετου ισχυρισμού του εναγομένου, πλην όμως τούτη τυγχάνει απορριπτέα ως στερούμενη νομιμότητας, καθόσον τα ιστορούμενα από την ενάγουσα πραγματικά περιστατικά, ακόμη κι αν ήθελε - υποτεθούν ως αληθή, δεν θεμελιώνουν δικαίωμα της ...., συζύγου του αποβιώσαντος ... - πολλώ δε μάλλον του μη έχοντος καν την ιδιότητα του διαδίκου υιού αυτής και μη δυνάμενου να εκπροσωπηθεί από την ενάγουσα μητέρα του -, περί ταφής αυτής στον οικογενειακό τάφο του ..., τούτο δε επιβεβαιώνεται και από την εφαρμογή των επικαλούμενων στο αγωγικό δικόγραφο διατάξεων του Κανονισμού Λειτουργίας Κοιμητηρίων του Δήμου Αθηναίων, σύμφωνα με τις οποίες, και σε συνδυασμό με τα διαλαμβανόμενα στη μείζονα σκέψη της παρούσας, η κατ' εξαίρεση παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης του ένδικου τάφου έγινε με πράξη του εναγομένου αποκλειστικά και μόνο στο πρόσωπο του ..., στο ίδιο δε το άρθρο 6 του σχετικού Κανονισμού ρητώς ορίζεται ότι η εν λόγω αναγνώριση του δικαιώματος ταφής παρέχει δικαίωμα χρήσης μόνο στο πρόσωπο, στο οποίο αφορά η αναγνώριση και όχι στο σύζυγο ή τους κατιόντες αυτού, σε κάθε δε περίπτωση είναι αδιάφορη τόσο η περί του αντιθέτου βούληση του αρχικού δικαιούχου του οικογενειακού τάφου ...., αφού πρόκειται περί ενάσκηση κυριαρχικού δικαιώματος διάθεσης του εναγομένου, όσο και η καταβολή των τελών καθαριότητας και φύλαξης του τάφου από την ενάγουσα, αφού δεν οδηγεί σε θεμελίωση δικαιώματος περαιτέρω χρήσης του τάφου από την ίδια. Συνακόλουθα, πρέπει η κρινόμενη αγωγή να απορριφθεί ως μη νόμιμη και να καταδικασθεί η ενάγουσα, ένεκα της ήττας της, στην καταβολή της δικαστικής δαπάνης του εναγομένου (άρθρα 106, 176, 189, 190, 191 ΚΠολΔ και 281 παρ. 2 Ν. 3463/2006 «Κύρωση Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων»), κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο διατακτικό της παρούσας.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

ΔΙΚΑΖΕΙ αντιμωλία των διαδίκων.

ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ την αγωγή.

ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ την ενάγουσα στην καταβολή των δικαστικών εξόδων του εναγομένου, τα οποία ορίζει στο ποσό των τριακοσίων (300) ευρώ.

ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίστηκε και δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του, παρουσία του γραμματέα και απόντων των διαδίκων και των πληρεξουσίων Δικηγόρων τους, στις 29 Μαϊου 2014.

Η ΔΙΚΑΣΤΗΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ