ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»
ΕφΑθ 5887/2018
Μεταθανάτια γονιμοποίηση - Χρήση κρυοσυντηρημένου γενετικού υλικού θανόντος
συζύγου - Έλλειψη συμβολαιογραφικού τύπου - Αναζήτηση αληθινής βούλησης θανόντος συζύγου στη μεταθανάτια γονιμοποίηση -.
Είχε
κριθεί πρωτοδίκως ότι ο σύζυγος της αιτούσας πριν τον θάνατό του είχε ρητά και
εγγράφως συναινέσει στο έντυπο συγκατάθεσης για κρυοσυντήρηση
σπέρματος της Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής όπως τα κρυοσυντηρημενα
δείγματα γενετικού υλικού σε περίπτωση θανάτου χρησιμοποιηθούν από το
εναπομείναν μέλος του ζευγαριού, αλλά η συναίνεση του συζύγου για μεταθανάτια
γονιμοποίηση δεν είχε δοθεί με συμβολαιογραφικό έγγραφο όπως προβλέπεται από τη
διάταξη του άρθ. 1457 ΑΚ και για τον λόγο αυτό (δηλαδή λόγω έλλειψης του
συμβολαιογραφικού τύπου) απορρίφθηκε η αίτηση. Στο εφετείο κρίθηκε, όμως ότι
λαμβανομένων υπόψη α) του θανάτου του συζύγου, β) της αποδεδειγμένης προϋπάρχουσας ασθένειας του συζύγου με κίνδυνο στειρότητας
ή κίνδυνο θανάτου, γ) της διακαούς διάθεσης του ζεύγους για απόκτηση τέκνων, δ)
της ύπαρξης έγγραφης συναίνεσης του ζεύγους στην κρυοσυντήρηση
και κατάψυξη του σπέρματος του συζύγου ακόμη και μετά τον θάνατό του, για
χρησιμοποίηση σε εξωσωματική γονιμοποίηση με το γεννητικό υλικό της συζύγου,
που τέθηκε ενυπόγραφα από τους συζύγους σε προδιατυπωμένο
έντυπο του Κέντρου Εξωσωματικής ενώπιον της μάρτυρος και αρμόδιας υπαλλήλου του
Κέντρου και ε) της έλλειψης νομικών γνώσεων των συζύγων, αβίαστα συνάγεται ότι
η αληθής βούληση του θανόντος συζύγου της αιτούσας
και της ίδιας, ήταν η χρησιμοποίηση των μη αναλωθέντων κρυοσυντηρημένων
σπερμάτων του να γίνει και μετά τον θάνατό του, οποτεδήποτε ζητηθεί από αυτήν
για εξωσωματική γονιμοποίηση με το δικό της γεννητικό υλικό, η δε μη ύπαρξη
συμβολαιογραφικού εγγράφου οφείλεται σε δικαιολογημένη άγνοιά τους, προϋπόθεση,
την οποία αν γνώριζαν, είναι βέβαιο ότι θα είχαν τηρήσει. Δεκτές έφεση και
αίτηση.
Αριθμός απόφασης 5887/2018
ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
Δικάσιμος:22-3-2018 Διάσκ.: 25-10-18
Πιν: ..
Δημ.: 27-11-18
Διάδικος:
διά της
δικηγόρου Αθηνών Χριστιάνας Γ. Πατεραντωνάκη.
Εισηγήτρια: Γεωργία
Θεοδωράκη
ΝΕΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ (ΠΡΟΑΓΩΓΗ)
Πρόεδρος: Ιωάννα Μαργέλου-Μπουλταδάκη
Γεωργία Θεοδωράκη
Αριστέα Ρουσέα
----------------
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΟΜΟ
Φέρεται προς συζήτηση
ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού η από 10.10.2017 και με αυξ.
αριθμό καταθ.
/28-12-2017 έφεση της αιτούσας κατά
της με αριθμό 508/2016 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, που δίκασε
κατά την ειδική διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 739, 740 § 1 (όπως
αυτό ισχύει μετά την τροποποίησή του με το ν. 4335/2015), 799 παρ. 1 ΚΠολΔ και 121 ΕισΝΑΚ), με την
οποία απορρίφθηκε η από 23-5-2016 αίτηση της, με την οποία ζητούσε να της
παρασχεθεί η άδεια να προβεί σε τεχνητή (εξωσωματική) γονιμοποίηση, μετά το
θάνατο του συζύγου της, με χρήση του κρυοσυντηρημένου
γενετικού του υλικού, συναινούντος εν ζωή και του
ιδίου, προκειμένου να κυοφορήσει δικό του τέκνο.
Η κρινόμενη έφεση έχει
ασκηθεί νομότυπα και εμπρόθεσμα και για το παραδεκτό της άσκησής της, αντίγραφό
της έχει κοινοποιηθεί στον Εισαγγελέα Εφετών Αθηνών (βλ. τη με αριθμό
23175Γ'/5-2-2018 έκθεση επίδοσης της δικαστικής επιμελήτριας της περιφέρειας
του Εφετείου Αθηνών
) και έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (άρθρα 748 παρ. 2
και 495 παρ. 4 εδ. δ' ΚΠολΔ).
Επομένως η έφεση πρέπει να γίνει τυπικά δεκτή και να ερευνηθεί περαιτέρω, κατά
την ίδια παραπάνω διαδικασία, με την οποία δίκασε και το πρωτοβάθμιο
Δικαστήριο.
Το δικαίωμα στην αναπαραγωγή
είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο και κατά την ορθότερη άποψη, αποτελεί μια
ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας
[Θ. Παπαχρίστου, Εγχειρ.
Οικογενειακού Δικαίου (2005), 215, στον ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου VIΙΙ2 (2007), Εισαγ. Παρατ. στα άρθρα 1455 - 1460, αριθ. 21], που
προστατεύεται από τη διάταξη του άρθρου 5 § 1 του Συντάγματος. Βέβαια, η
παρεχόμενη συνταγματική προστασία είναι σχετική, αφού το Σύνταγμα ορίζει ότι
«καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του ..., εφόσον
δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα και τα
χρηστά ήθη». Τίθενται, λοιπόν, περιορισμοί στο δικαίωμα της απόκτησης απογόνων
με τεχνητή γονιμοποίηση σε τρεις περιπτώσεις α) στη μεταθανάτια γονιμοποίηση,
β) στην τεχνητή γονιμοποίηση άγαμων μοναχικών γυναικών και γ) στη χρησιμοποίηση
«παρένθετης» κυοφόρου γυναίκας. Ειδικότερα, στην
πρώτη περίπτωση, ο περιορισμός προβλέπεται στο άρθρο 1457 ΑΚ και συνίσταται στο
ότι ο σύζυγος, ο οποίος πάσχει από ασθένεια με πιθανό κίνδυνο στειρότητας ή με
κίνδυνο θανάτου και επιθυμεί να συναινέσει στη μεταθανάτια γονιμοποίηση του κρυοσυντηρηθέντος γεννητικού του υλικού με αυτό της συζύγου
του, ώστε αυτή να αποκτήσει τέκνο μετά το θάνατό του, πρέπει τη συναίνεσή του
αυτή να την υποβάλει στο συμβολαιογραφικό τύπο για να υπάρχει πλήρης διασφάλιση
για τη σοβαρότητα της σχετικής βούλησης του άνδρα για μια πράξη που θα γίνει
όταν αυτός δε θα υπάρχει πια, έτσι ώστε να προκύπτει η αληθινή βούλησή του για
υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όχι μόνο όσο ο ίδιος ζει, αλλά και σε χρόνο μετά το
θάνατό του. Επομένως, ο νομοθέτης ενέκρινε ως πλέον ασφαλές στοιχείο για την
αναζήτηση της αληθινής βούλησης του συζύγου στη μεταθανάτια γονιμοποίηση την
τήρηση του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Τούτο, όμως, δε σημαίνει ότι ο νομοθέτης
ήθελε να αποκλείσει το Δικαστήριο από την αναζήτηση της αληθούς βούλησης του
συζύγου στη μεταθανάτια γονιμοποίηση κατ' άλλο ασφαλή τρόπο, άλλως, η παρέμβαση
του Δικαστηρίου θα ήταν μόνο διαπιστωτική και τούτο δε συνάγεται ότι ήθελε ο
νομοθέτης.
Στην προκειμένη περίπτωση, η
αιτούσα με την ένδικη αίτηση, επικαλούμενη ότι βρισκόταν σε ηλικία φυσικής
ικανότητας αναπαραγωγής και ότι ο αποθανών σύζυγός της
, προ του θανάτου του
και αφότου διαγνώσθηκε με καρκίνο και ο κίνδυνος να υποστεί σοβαρές βλάβες το
σπέρμα του ή να πεθάνει ήταν υπαρκτός, παρέδωσε το σπέρμα του για κρυοσυντήρηση και συναίνεσε εγγράφως στη μεταθανάτια
γονιμοποίησή του, με σκοπό να γονιμοποιηθεί εξωσωματικώς με το δικό της
γεννητικό υλικό μετά το θάνατό του, ο οποίος επήλθε στις 8-1-2014, ζήτησε να
της παρασχεθεί η άδεια να προβεί σε τεχνητή (εξωσωματική) γονιμοποίηση μετά το
θάνατό του, με χρήση του κρυοσυντηρημένου γεννητικού
του υλικού, προκειμένου να κυοφορήσει τέκνο ή τέκνα σε περίπτωση πολύδυμης κύησης. Το Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο με την εκκαλουμένη
απόφασή του απέρριψε την αίτηση ως μη νόμιμη, δεχόμενο ότι η συναίνεση του
συζύγου της αιτούσας για μεταθανάτια γονιμοποίηση δεν δόθηκε με
συμβολαιογραφικό έγγραφο. Κατά της απόφασης αυτής παραπονείται ήδη η αιτούσα με
την κρινόμενη έφεσή της για τους εκτιθέμενους σε αυτή λόγους, που ανάγονται σε
εσφαλμένη ερμηνεία του νόμου και ζητεί την εξαφάνιση αυτής, με σκοπό να γίνει
δεκτή η ένδικη αίτηση ως προς το άνω αίτημα της.
Από την ένορκη κατάθεση της
μάρτυρος που περιέχεται στα ταυτάριθμα με την εκκαλουμένη πρακτικά συνεδρίασης
του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου και τα έγγραφα που η αιτούσα και ήδη εκκαλούσα
μετ' επικλήσεως επαναπροσκομίζει, αποδείχθηκα να
ακόλουθα: Η αιτούσα είχε συνάψει γάμο με τον ήδη θανόντα
στις 14-10-2015 σύζυγό της
στις 29-9-2012. Από την αρχή της έγγαμης
συμβίωσής τους κατέβαλλαν προσπάθειες για απόκτηση τέκνου και επειδή τούτο δεν
κατέστη εφικτό, συναποφάσισαν να αποκτήσουν τέκνο με τη διαδικασία της
εξωσωματικής γονιμοποίησης. Όμως το Σεπτέμβριο του έτους 2012 ο σύζυγος διαγνώστηκε
με καρκίνωμα του ορθού και έπρεπε να υποβληθεί σε ριζική ακτινοχημειοθεραπεία.
Επειδή, όμως, η αιτούσα και ο σύζυγός της, επιθυμούσαν διακαώς να αποκτήσουν
τέκνο και κατά σύσταση των θεραπόντων ιατρών του συζύγου, η εξωσωματική
γονιμοποίηση θα ήταν εφικτή μόνο με την κρυοσυντήρηση
του σπέρματός του, ο τελευταίος στις 14-12-2012 και 19-12-2012, ήτοι πριν την
έναρξη της ακτινοχημειοθεραπείας, παρέδωσε σε Τράπεζα
Κρυοσυντήρησης τέσσερα (4) δείγματα του σπέρματός του
για να κρυοσυντηρηθούν και να γονιμοποιηθούν με το
γεννητικό υλικό της αιτούσας συζύγου του. Εν τω μεταξύ, επειδή η υγεία του
συζύγου επιδεινώθηκε και έπρεπε να υποβληθεί σε νέα χημειοθεραπεία και ο
κίνδυνος θανάτου του ήταν υπαρκτός, οι δύο σύζυγοι εμφανίστηκαν στο Κέντρο
Εξωσωματικής Αθηνών "
" και παρέδωσαν τα κρυοσυντηρηθέντα
σπέρματα του συζύγου για να καταψυχθούν, ώστε να χρησιμοποιηθούν όποτε
ζητηθούν, ακόμη και μετά το θάνατο του συζύγου, όπως αμφότεροι δήλωσαν
ενυπόγραφα στο από 8-1-2014 έντυπο του εν λόγω Κέντρου. Ακολούθως, η αιτούσα
στις 13-1-2014 και στις 7-5-2015 υποβλήθηκε σε δύο προσπάθειες εξωσωματικής
γονιμοποίησης, αναλίσκοντας τα δύο από τα τέσσερα κρυοσυντηρηθέντα
σπέρματα του συζύγου, με τις οποίες επιτεύχθηκε κύηση, πλην όμως, δεν απέδωσαν,
καθόσον οι κυήσεις παλινδρόμησαν. Εν τω μεταξύ η κατάσταση της υγείας του
συζύγου είχε επιδεινωθεί έτι περαιτέρω και στις 24-4-2014 διαγνώσθηκε μετάσταση
του καρκίνου στο ήπαρ και εν τέλει αποβίωσε στις 14-10-2015. Λαμβανομένων
τούτων υπόψη και συγκεκριμένα: α) του θανάτου του συζύγου, β) της
αποδεδειγμένης προϋπάρχουσας ασθένειας του συζύγου με
κίνδυνο στειρότητας ή κίνδυνο θανάτου, γ) της διακαούς διάθεσης του ζεύγους για
απόκτηση τέκνων, δ) της ύπαρξης έγγραφης συναίνεσης του ζεύγους στην κρυοσυντήρηση και κατάψυξη του σπέρματος του συζύγου ακόμη
και μετά το θάνατό του, για χρησιμοποίηση σε εξωσωματική γονιμοποίηση με το
γεννητικό υλικό της συζύγου, που τέθηκε ενυπόγραφα από τους συζύγους σε προδιατυπωμένο έντυπο του Κέντρου Εξωσωματικής Αθηνών,
ενώπιον της μάρτυρος και αρμόδιας υπαλλήλου του Κέντρου
και ε) της έλλειψης
νομικών γνώσεων των συζύγων, αβίαστα συνάγεται ότι η αληθής βούληση του θανόντος συζύγου της αιτούσας και της ίδιας, ήταν η
χρησιμοποίηση των μη αναλωθέντων κρυοσυντηρημένων
σπερμάτων του να γίνει και μετά το θάνατό του, οποτεδήποτε ζητηθεί απ' αυτήν
για εξωσωματική γονιμοποίηση με το δικό της γεννητικό υλικό, η δε μη ύπαρξη
συμβολαιογραφικού εγγράφου οφείλεται σε δικαιολογημένη άγνοιά τους, προϋπόθεση,
την οποία, αν γνώριζαν, είναι βέβαιο ότι θα είχαν τηρήσει. Κατά συνέπεια,
σύμφωνα με τα στη μείζονα σκέψη αναφερόμενα, η αίτηση δεν έπασχε από έλλειψη
νομιμότητας και έπρεπε να γίνει δεκτή ως βάσιμη και κατ' ουσίαν.
Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, όμως, που έκρινε αντίθετα, έσφαλε ως προς την
ερμηνεία και εφαρμογή του νόμου και πρέπει η έφεση να γίνει δεκτή κατά τον
πρώτο βάσιμο λόγο της, ενώ παρέλκει η έρευνα του
δεύτερου και τελευταίου λόγου αυτής. Ακολούθως, πρέπει να εξαφανιστεί η
εκκαλούμενη απόφαση και, αφού κρατηθεί η υπόθεση και εκδικασθεί κατ' ουσίαν, πρέπει να γίνει δεκτή η αίτηση ως κατ' ουσίαν βάσιμη και να επιτραπεί στην αιτούσα, με την παροχή
της αιτούμενης άδειας, να προβεί σε τεχνητή (εξωσωματική) γονιμοποίηση μετά το
θάνατο του συζύγου της, ο οποίος επήλθε στις 14-10-2015, με χρήση του
γεννητικού του υλικού με το δικό της, με σκοπό να κυοφορήσει τέκνο ή τέκνα του,
που ο θανών σύζυγός της και η αιτούσα επιθυμούσαν να αποκτήσουν. Τέλος, πρέπει,
να διαταχθεί η επιστροφή στην αιτούσα του παραβόλου
που κατέβαλε για την άσκηση της έφεσης , κατ' άρθρο 495 παρ. 4 εδ. δ' ΚΠολΔ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Δέχεται τυπικά και κατ' ουσίαν την έφεση κατά της υπ' αριθ. 508/2016 οριστικής
απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών.
Εξαφανίζει την ως άνω
εκκαλούμενη απόφαση.
Κρατεί και δικάζει κατ' ουσίαν την από 23-5-2016 αίτηση.
Δέχεται αυτήν κατ' ουσίαν.
Επιτρέπει στην αιτούσα να
προβεί σε τεχνητή (εξωσωματική) γονιμοποίηση μετά το θάνατο του συζύγου της
,
ο οποίος επήλθε στις 14-10-2015, με χρήση του γεννητικού του υλικού με το δικό
της, ώστε η αιτούσα να κυοφορήσει τέκνο ή τέκνα του, που ο θανών σύζυγός της
και η αιτούσα επιθυμούσαν να αποκτήσουν.
Διατάσσει την επιστροφή του παραβόλου άσκησης της έφεσης στην αιτούσα.
Κρίθηκε κ.λπ.
Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ